Lost in time

Tja, en opeens zijn we ruim een halfjaar verder sinds de laatste post… een echte reden voor de langdurige stilte is er niet. De tijd raast

in sneltreinvaart voorbij, einde dit jaar zou ons contract met Interteam afgelopen zijn, we hebben echter besloten om tot het einde van ons work-permit te blijven: dus ons contract 2 maanden te verlengen: dit o.a omdat Efi erg ziek was, waarbij ze weken thuis maar ook ruim 6 weken ver weg in het ziekenhuis gelegen heeft (eerst in Kampala, Uganda en daarna in Nairobi, Kenia). Nu is ze weer thuis en het gaat elke dag wat beter, langzaamaan kan ze ook weer met werk beginnen, maar er is natuurlijk veel blijven liggen en deze extra 2 maanden geven haar de ruimte het werk hier toch netjes af te sluiten. Na een paar hectische maanden is het alledaagse leven dus weer begonnen en de dagen vliegen voorbij: tiktok tiktok…

Misschien is dat een goede reden om het eens uitgebreider over de tijd te hebben, want als het thema Afrika aangesproken wordt, gaat het standaard ook over tijd en tijdgevoel. „Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens“ is het spreekwoord. Nou kun je gerust zeggen dat het in Afrika écht anders tikt, want hier geldt een ander ritme, alles werkt op “african time”. Het gezegde luidt “Europeans have watches, Africans have time“ en is een feit dat men hier een vrij flexibele, ontspannen omgang met tijd en punctualiteit heeft. Dat is soms heel frustrerend en vervelend, maar het heeft ons ook geleerd een soort gemoedsrust/gelatenheid te ontwikkelen: sommige dingen hebben tijd nodig, die moeten „groeien“…

Voor ons is het af en toe moeilijk een goed tijdsgevoel te hebben hier. Dat heeft echter niets met een verandering in onze mentaliteit te maken maar met de zon: het gehele jaar schijnt de zon meer dan 12 uur per dag, de zonsopgang verschuift zich hooguit om 30 minuten en zonder echte seizoenen zoals we die hoog boven de evenaar kennen, valt dus een belangrijk referentiekader weg en is het echt niet makkelijk een goed tijdsgevoel te hebben. Was dat nou 3 of 6 maanden geleden? Natuurlijk is er twee keer per jaar het regenseizoen dat kouder en natter is en het droge seizoen herken je voornamelijk doordat er minder groente en fruit verkrijgbaar is – maar de zon schijnt dagelijks van 7 tot 7 en gedurende 360 dagen per jaar kunnen we met korte mouwen de hele dag buiten zijn.

This and that:

  • Lineair vs circulair tijdsconcept: Tijd is dus een rekbaar begrip in Afrika, dat heeft veel te maken met het verschil in het concept tijd. In de geïndustrialiseerde landen geldt veelal een lineair tijdsconcept, terwijl in de Oost Afrikaanse landen een circulair tijdsconcept heerst:
    Lineair tijdsconcept: In onze westerse wereld is alles aan de hand van een lineair en monochroom tijds-denken opgebouwd: de hele maatschappij is daarop gebaseerd en zou zonder niet werken… Er is een opeenvolging van verleden, heden en toekomst. We plannen onze dagen, en werken de to-do’s punt voor punt af. We tellen in dagen, uren, minuten en secondes en zijn ons bewust dat veel dingen via het concept van periodiciteit of de continuïteit werken: zonder vloed geen eb, zonder dag geen nacht… Het lineaire tijdsbegrip kent een begin en een eind, pauzes of onproductieve momenten worden zoveel mogelijk geprobeerd te vermijden. Door dit concept zijn de mensen veel individualistischer, dit in tegenstelling tot het
    Circulair tijdsconcept wat meer in collectief georiënteerde en traditionele maatschappijen gebruikt wordt. In het systeem van de extended-family (grootfamilie), zoals het meestal in Afrika nog geleefd wordt, heeft de “groep”, de gemeenschap en daarmee een geheel ander tijdsbegrip, een zeer hoge status.
    De mensen leven in het heden, in het hier en nu en proberen zodoende zoveel mogelijk dingen tegelijkertijd te doen. Omdat dat meestal niet lukt, zijn ze meestal totaal niet punctueel… Pauzes zijn een deel van het proces en er wordt geen groot verschil gemaakt tussen productief of onproductief, zoals dat in het Westen gebeurd. Een circulair tijdsbeeld betekent dat het leven van mensen bestaat uit terugkerende gebeurtenissen: cycli die zich maar blijven herhalen. Zodoende zijn de cyclus van de natuur met dag en nacht, droog- en regenseizoen, de jaarwisseling en feestdagen erg belangrijk. Deze vaste punten geven namelijk een ritme in het dagelijkse leven. Veel mensen refereren bijvoorbeeld aan hun geboorte aan de hand van het seizoen, i.p.v. aan de datum, iemand is bijvoorbeeld aan het eind van het regenseizoen geboren of aan het begin van het droge seizoen getrouwd. Tijd wordt voornamelijk aan de zon gerelateerd, daarom duurt de ochtend bijvoorbeeld van zonsopgang tot het middaguur. Veel mensen hier begrijpen daarom niet waarom jij je druk maakt als iemand 10 minuten of een half uur te laat is…

 

  • Swahili time: “african time” wordt gebruikt om aan te geven dat punctualiteit hier in Afrika met een korreltje zout genomen wordt, Swahili Time is echter een andere telling van de uren hier in Oost Afrika. Hierbij gaat men uit van daglichturen. De zon komt dagelijks om 7 uur op, wat als het eerste uur geteld wordt. Het tweede uur van de dag is dan om 8 uur, etc. In Swahili Time kan iemand daarom “om 3 uur” met je afspreken, terwijl hij/zij daarmee 9 uur bedoelt. Je moet dus altijd dubbelchecken welke tijdstelling bedoelt wordt: Mzungu of Swahili Time en je kunt je voorstellen dat dit vooral aan het begin veel verwarring bij de wazungus (blanke mensen) veroorzaakt 😉

 

  • Fashionably late: omdat de mensen hier in het “nu” leven, hebben vooraf gemaakte afspraken niet zo’n grote betekenis: als er iets tussen komt, komt er iets tussen. Dus als je bijvoorbeeld om 3 uur een afspraak hebt, maar om kwart voor 3 komt er visite langs, zeg je niet “sorry ik heb een afspraak en moet zo de deur uit” maar je verwelkomt je gasten, ook als dat betekent dat je je eigen afspraak dan niet meer haalt (je hoeft ook niet te bellen om af te zeggen)…
    Zoals hierboven al beschreven, is tijd hier een rekbaar begrip en begrijpt niemand als jij je druk maakt om een half uur vertraging maar laatst hadden we een situatie die toch echt de kroon spande: we waren in de kerk voor een bruiloft. Het was een dubbele bruiloft dus er zouden 2 stellen tegelijkertijd getrouwd worden. De mis begon (natuurlijk met een kwartiertje vertraging) maar er was maar 1 bruidspaar. De pastoor zei er ook niks over dus we namen aan dat het andere huwelijk lastminute verschoven was… maar na driekwartier (!) kwamen ze toch daadwerkelijk samen de kerk binnenwandelen. De mis werd heel gewoon verder gevoerd alsof het de normaalste zaak van de wereld is…